Neefikasan sistem upravljanja otpadom predstavlja značajan problem za životnu sredinu i opšte zdravlje za sve stanovnike zemalja Zapadnog Balkana, pa su tako posledice ovog problema vidljive i u Srbiji.
Prema podacima iz novog Programa upravljanja otpadom u Republici Srbiji za period 2022 – 2031. godine, na području Srbije postoji preko 3.500 divljih deponija. Novi program je usvojen na sednici Vlade Republike Srbije 28. januara 2022. godine. Nelegalne deponije se mogu pojaviti bilo gde, a najčešće se mogu pronaći u šumama, na planinama, u brdima, pored reka, jezera, potoka i u ruralnim delovima u blizini gradova i sela. Šume, planine i brda su prirodne oaze i od izuzetnog su značaja za očuvanje resursa i biodiverziteta. Međutim postale su deponije za odlaganje od kućnih aparata, nameštaja, životinjskog otpada, pa do građevinskog otpada. Pored navedenih vrsta otpada, mogu se pronaći i druge vrste otpada koji su opasni po životnu sredinu i zdravlje ljudi (motorna ulja i drugi naftni derivati, akumulatori i baterije, radioaktivni otpad itd.)
To što divlje deponije kvare izgled i sliku nekog pejzaža je najmanji problem. Stvarna pretnja krije se u uticaju koje one imaju na zdravlje stanovništva i biodiverziteta, zagađenje vazduha, zemljišta i vodnih resursa. Procedne vode koje nastaju nakon što kiša padne na deponiju uzrok su zagađenosti površinskih, kao i podzemnih voda koje dalje zagađuju poljoprivredno zemljište i na taj način zagađuju izvore pitke vode. S druge strane, požari na deponijama oslobađaju opasne zagađujuće supstance koje mogu izazvati maligna i druga oboljenja.
Građani nisu dovoljno svesni razmera uticaja divljih deponija na ljude i životnu sredinu. Kako mi budemo postupali prema prirodi, tako će nam ona vraćati.
Sa problemom neadekvatnog upravljanja otpadom se, između ostalog, bavi i projekat Opštine sa nula otpada. U okviru projekta, aktivnosti se intenzivno sprovode u 6 pilot opština – 3 u BiH i 3 u Srbiji. Pored izrađenih akcionih planova za postizanje nula otpada za 6 opština, nabavljene opreme za komunalna preduzeća i setova za odlaganje otpada za domaćinstva, izrade dokumenata i priručnika, održanih nekoliko treninga sa različitim interesnim stranama i dr., nedavno su, u saradnji sa predstavnicima pilot opština i komunalnih preduzeća, kreirane i GIS mape koje sadrže lokacije mapiranih divljih deponija u svakoj od 6 opština. Lociranje divljih deponija bila je uvodna aktivnost nakon koje je usledilo veliko čišćenje deponija u obe zemlje, a odabir divljih deponija za čišćenje izvršen je upravo na bazi izrađenih GIS mapa pri čemu su odabrane deponije koje su najprioritetnije za sanaciju.
Aktivnosti čišćenja deponija sprovele su operativne jedinice komunalnih preduzeća uz prisustvo predstavnika pilot opština, a u okviru ove akcije u Srbiji očišćene su:
- deponija na regionalnom putu Bajina Bašta – Užice, između naselja Pilica i Zlodol, opština Bajina Bašta,
- deponija u naselju Debrc, opština Vladimirci, i
- deponija u ulici Žikice Jovanovića Španca, opština Krupanj.
Prilikom čišćenja sve tri deponije, utvrđeno je da najveći udeo u otpadu na divljim deponijama zauzima komunalni otpad, otpad iz domaćinstva, ali i velike količine građevinskog otpada. Problem odlaganja građevinskog otpada još uvek nije sistemski rešen niti u jednoj od pilot opština, a smatra se da je ova vrsta otpada jedan od najvećih uzročnika nastanka divljih deponija.
Kako je predviđeno projektom, na lokacijama očišćenih divljih deponija biće postavljeni kontejneri od po 3 kontejnera zapremine 5 m3 u opštini Bajina Bašta i po 6 kontejnera zapremine 1,1 m3 u opštinama Vladimirci i Krupanj s ciljem da se spreči nesavesno odlaganje otpada u životnoj sredini, posebno u nepristupačnim delovima opština i šumama.
„Na teritoriji opštine Bajina Bašta registrovano je 55 divljih deponija. Deponije su najpre mapirane, kako bi se mogla odrediti dinamika sanacija. Divlje deponije se uglavnom formiraju u seoskim sredinama i prigradskim naseljima, kako pored kolovoza, tako i na obodima jaruga i u blizini potoka. Zbog konfiguracije terena, velika količina otpada je morala da se prikupi i prenese ručno do mesta gde komunalno vozilo može da priđe. Morfološki gledano, od ukupne količine otpada, 85% je reciklabilan otpad dok 15% je građevinski otpad, odnosno šut. Jedna od lokacija na kojima je postojala divlja deponija, koju su očistili radnici JKP „12. Septembar“ je Pilica – Nikolića brdo. Tu je sakupljeno 1,1 t otpada. Na ovu lokaciju ćemo postaviti kontejner od 5m3 koji nam je dodeljen u okviru projekta Opštine sa nula otpada. Sama lokacija predstavlja proširenje pored puta, pa je vrlo lako organizovati pražnjenje kontejnera vozilima JKP“ – ističe gospođa Jelena Aleksić predstavnica JKP-a „12. septembar“ iz opštine Bajina Bašta kojoj je, uz Krupanj i Vladimirce, dodeljena oprema za javna komunalna preduzeća, ali i setovi za odvojeno odlaganje otpada za građane.