Posljednjih godina, termini cirkularna ekonomija i koncept nula otpada postali su fokus političkog i akademskog diskursa kada se govori o održivom upravljanju okolišem, industrijskim inovacijama, resursnoj efikasnosti te u konačnici društveno – ekonomskom razvoju. Kako bi koncept nula otpada zaživio i na Balkanu, potrebno je njegove principe sistemski integrisati u zakonodavno – institucionalni okvir te osigurati njihovu primjenu u praksi, po ugledu na zemlje Evropske unije.
Kako? – Projektni tim Opštine sa nula otpada krenuo je lokalno. Prvi izazov koji je potrebno prevazići na ovom putu je značajan nedostatak kapaciteta na lokalnom nivou za adekvatno planiranje i sprovođenje usluga upravljanja otpadom u smjeru koji je održiv sa aspekta finansija i zaštite životne sredine.
Projekat Opštine sa nula otpada koji se implementira u okviru IPA programa prekogranične saradnje Srbija – Bosna i Hercegovina 2014 – 2020, direktno uključuje lokalne aktere iz sektora upravljanja otpadom – lokalne opštinske uprave i javna komunalna preduzeća, a projektne aktivnosti sprovode se na području 6 pilot opština prekograničnog područja: Ilijaš, Visoko i Sarajevo Centar u BiH i Bajina Bašta, Vladimirci i Krupanj u Srbiji.
Projektne aktivnosti u pilot opštinama imaju za cilj upravo jačanje kapaciteta lokalnih zajednica, a u tu svrhu, u okviru projekta, kreirane su i Smjernice za najbolje dostupne tehnologije i najbolje prakse za uvođenje koncepta nula otpada na lokalnom nivou. Dokument je namijenjen lokalnim vlastima – kreatorima politika, javnim komunalnim preduzećima, potom operaterima koji se bave prikupljanjem, preradom i reciklažom raznih frakcija komunalnog otpada, kao i ostalim interesnim stranama iz oblasti zaštite životne sredine.
Primarni cilj kreiranih Smjernica je poticanje lokalnih aktera na smanjenje nastajanja otpada i racionalnije korištenje resursa uz poštivanje hijerarhije upravljanja otpadom kroz ulaganje u održivi razvoj i transformaciju iz linearne u cirkularnu ekonomiju. U okviru dokumenta date su jasne preporuke za provedbu različitih strateških rješenja za postizanje nula otpada, podržane primjerima dobrih praksi iz regiona i zemalja članica EU.
U izradi Smjernica učestvovali su vanjski stručnjaci za održivo upravljanje otpadom kao i stručnjaci ispred partnerskih organizacija koje implementiraju projekat: Maja Maretić Tiro, regionalna konsultantica za upravljanje komunalnim otpadom; prof. dr. Nemanja Stanisavljević, stručnjak za praćenje i izvještavanje u oblasti upravljanja otpadom; Igor Jedzimirović, regionalni stručnjak za upravljanje otpadom; Šejla Mahmutović i Ivana Milovac; stručnjakinje za cirkularnu ekonomiju; Jasmina Imamović, Sadžida Hafizović i Nikola Gluvaković, mladi stručnjaci za lokalne inicijative i prakse održivog upravljanja otpadom, Emina Kadrić, stručnjakinja za uključivanje javnosti u projekte održivosti te Mirzet Mujagić, konsultant za ekonomski aspekt upravljanja otpadom.
„Pred nama je težak put: opštine se bore s ekonomskim padom, kolapsom tržišta reciklaže te eskalirajućom klimatskom krizom. Postoji jasna potreba za sistemskim promjenama. Ove krize, koje se ujedno i preklapaju, predstavljaju priliku za izgradnju održivih zajednica. Ulaganjem u održivu, pravednu ekonomiju može se ublažiti utjecaj budućih kriza i donijeti prijeko potrebno olakšanje lokalnim zajednicama.“ – istakla je gđa Maretić Tiro, regionalna konsultantica za upravljanje otpadom.
Iako se prije samo desetak godina pojam nula otpada činio nedostižnim, sada je to skup realnih i utjecajnih politika koje se primjenjuju u zajednicama kako bi se smanjio utjecaj na životnu sredinu, zaštitilo zdravlje građana i obezbijedio razvoj lokalne ekonomije koja je otporna i održiva. U procesu transformacije sektora upravljanja otpadom u lokalnim zajednicama u Bosni i Hercegovini i Srbiji, kreirane Smjernice predstavljaju važan instrument i svojevrsnu uputu za djelovanje u održivom smjeru. Projekat Opštine sa nula otpada finansira Evropska unija u okviru IPA programa prekogranične saradnje Srbija – Bosna i Hercegovina 2014-2020 sa ciljem postizanja dugoročne resursne efikasnosti u sektoru upravljanja otpadom. Kroz primjenu zajedničkih akcija baziranih na principima nula otpada i cirkularne ekonomije, projekat zajedno implementiraju Centar za energiju, okolinu i resurse – CENER 21 iz Sarajeva (BiH) i Inženjeri zaštite životne sredine – EEG iz Novog Sada (Srbija). Projektom se nastoji ojačati održivi razvoj u preko 90 jedinica lokalne samouprave prekograničnog područja Srbija – BiH. Implementacija je započela 1. marta 2021. godine, a trajat će 24 mjeseca. Tijelo za ugovaranje projekta je Ministarstvo finansija Republike Srbije (CFCU). Ukupni budžet projekta je 413.608,44 EUR, od čega je Evropska unija obezbijedila 351.567,17 EUR bespovratnih sredstava.
Uz slogan Brojimo do nula, u okviru projekta je pokrenuta kampanja na društvenim mrežama Facebook i LinkedIn koja ima za cilj jačanje javne svijesti u prekograničnom području. Smjernice za najbolje dostupne tehnologije i najbolje prakse za uvođenje koncepta nula otpada na lokalnom nivou možete preuzeti putem linka, a da redovno primate obavještenja o realizaciji projektnih aktivnosti i postignutim rezultatima, pretplatite se na projektni bilten.