„Došao je trenutak da prestanemo samo izvlačiti ljude iz rijeke. Moramo poći uzvodno i saznati zašto padaju u rijeku.“ (Desmond Tutu)
Citat nadbiskupa Tutu možda je pravi način da započnemo priču o modelu cirkularne ekonomije i konceptu nula otpada.
Ali, krenimo od početka. Uporedo sa industrijskim razvojem razvio se i model linearne ekonomije koji se zasniva na kontinuiranom iskorištavanju neobnovljivih resursa – Uzeti; Proizvesti; Iskoristiti; Odbaciti. Nije dugo trebalo da se ovaj model pokaže kao neodrživ. Klimatske promjene su prvi alarm koji se oglasio i fokus nam usmjerio ka održivom cilju – resursnoj efikasnosti. Rješenje se krije u modelu cirkularne ekonomije koji se bazira na tri „R“ principa (eng. reducing, reusing and recycling) – Smanjiti; Ponovno upotrijebiti; Reciklirati. Cirkularna ekonomija nedvosmisleno ukazuje na jake veze između životne sredine i ekonomskog razvoja. Jedan od temeljnih pristupa resursnoj efikasnosti, integrisan u model cirkularne ekonomije je koncept Nula otpada (eng. Zero Waste).
Opštine sa nula otpada
Došlo je vrijeme da i u Srbiji i Bosni i Hercegovini „prestanemo izvlačiti ljude iz rijeke.“ Koncept Nula otpada promoviše upravljanje resursima prije upravljanja otpadom, odnosno smanjenje samog nastanka otpada na izvoru. Ovaj pristup zahtjeva promjenu do sada stečenih navika i kulture življenja na prvo mjesto stavljajući smanjenje korištenja materijala i energije. Opštine sa nula otpada (eng. Zero Waste Municipalities) novi je projekat koji se implementira u prekograničnom području između Srbije i Bosne i Hercegovine, a u okviru IPA programa prekogranične saradnje SRB – BiH. Projektne aktivnosti se sporovde u 6 pilot opština: Visoko, Ilijaš i Sarajevo Centar u BiH i Bajina Bašta, Vladimirci i Krupanj u Srbiji. Za navedene opštine u okviru projekta će se kreirati Akcioni planovi za Nula otpada koji se mogu integrisati u Plan upravljanja otpadom. Stručnjaci iz ove oblasti će također kreirati tehničko – investicionu dokumentaciju baziranu na konceptu Nula otpada, te razviti interaktivnu GIS mapu divljih deponija u svakoj opštini. Ovakve mape će uveliko olakšati lociranje deponija javnim komunalnim preduzećima, a projekat će dodatno osigurati čišćenje po jedne deponije na području opština. Stanovništvu pilot opština bit će dodijeljeni setovi kanti za odvojeno prikupljanje otpada, kao i komposteri za zbrinjavanje organskog otpada. S ciljem unapređenja sistema upravljanja komunalnim otpadom, u okviru projektnih aktivnosti bit će nabavljena oprema za javna komunalna preduzeća, zavisno od njihovih potreba. Realizacija ovih aktivnosti pripremit će tlo za razvoj cirkularne ekonomije i koncepta nula otpada u prekograničnom području, a pilot opštine istaći kao „drivere“ održivog modela upravljanja otpadom u regionu.
Kultura življenja u prekograničnom području
Logika nam nameće da projekat Opštine sa nula otpada, kao i sam koncept, treba osigurati održivost, prije svega, postavljenih projektnih ciljeva. Dugoročno rješenje za primjenu naučenih lekcija o cirkularnoj ekonomiji i nula otpada pronašli smo u promjeni „mindseta“ stanovništva prekograničnog područja. Kako svijet ostaje na mladima, najučinkovitiji način za njihov aktivan angažman je školski vannastavni program.
„Značaj projekta Opštine sa nula otpada ogleda se u širem utjecaju koji će proizaći iz implementacije projektnih aktivnosti, a koji će usmjeriti rješavanje problema u sistemu upravljanja otpadom ka konceptu nula otpada i u konačnici ka zajedničkoj tranziciji ka cirkularnoj ekonomiji.“
MSc, Mech.Eng. Šejla Mahmutović, projektna menadžerica
U 6 pilot opština izabrano je 6 pilot škola koje će sprovoditi treninge o cirkularnoj ekonomiji i konceptu nula otpada kroz vannastavni program, te će im u okviru projekta biti obezbijeđena oprema za recikliranje za realizaciju praktične nastave.
Realizacija projektnih aktivnosti
U aprilu i maju 2021. godine, projektni tim je posjetio pilot opštine i održao inicijalne sastanke sa predstavnicima opštinskih uprava, javnih komunalnih preduzeća i odabranih škola. Interesne strane su sa zadovoljstvom prihvatile realizaciju projektnih aktivnosti, te su u opštinama formirani radni timovi koji će biti tehnička podrška projektnom timu tokom implementacije projekta. U narednom periodu, projektni tim će održati sastanke i sa predstavnicima ministarstava okoliša i turizma, kao i ministarstava za nauku, obrazovanje i mlade u Srbiji i BiH, te osigurati sistemsku podršku ciljevima projekta.
Projekat Opštine sa nula otpada ima za cilj povećati javnu svijest stanovništva u Srbiji i Bosni i Hercegovini i doprinijeti poboljšanju društveno – ekonomskog razvoja u prekograničnom području.
Evropska unija finansira projekat „Opštine sa nula otpada“ u okviru IPA programa prekogranične saradnje Srbija – Bosna i Hercegovina sa ciljem postizanja dugoročne resursne efikasnosti u sektoru upravljanja otpadom. Kroz primjenu zajedničkih akcija baziranih na principima nula otpada i cirkularne ekonomije projekat nastoji ojačati održivi razvoj u preko 90 jedinica lokalne samouprave prekograničnog područja Srbija – BiH. Zajedno ga od 1. marta 2021. godine realizuju Centar za energiju, okolinu i resurse – CENER 21 iz Sarajeva (BiH) i Inženjeri zaštite životne sredine – EEG iz Novog Sada (Srbija) i trajaće 24 mjeseca. Ukupni budžet projekta je 413.608,44 EUR, od čega je Evropska unija obezbijedila 351.567,17 EUR bespovratnih sredstava.
Za detaljnije informacije o projektu i redovno praćenje projektnih aktivnosti pridružite se zajednici Brojimo do nula na društvenim mrežama Facebook i LinkedIn.
Zajedno, gradimo mostove i odbrojavamo do nula otpada – brojite sa nama!